Heeft GroenLinks geleerd van drama wegsturen Jolande Sap?

GroenLinks vernieuwt, maar is er nog steeds een risico op een drama a la het wegsturen van Jolande Sap?

De commissie Van Dijk heeft een rapport afgeleverd met een evaluatie van de desastreuze verkiezingen in september 2012 en het aftreden/wegsturen van Jolande Sap. Er worden heel veel verbetervoorstellen gedaan voor het congres, vooral voor betere communicatie, discussie en debat. Maar ook worden meer verantwoordelijkheden gelegd bij de voorzitter van de partij, ook ten opzichte van de fractievoorzitter / partijleider.
En daar wringt bij mij een beetje de schoen. Tot mijn teleurstelling wordt er niet echt stelling genomen tegen het wegsturen van Jolande Sap. Het idee bestaat dat Jolande toch zelf had moeten aftreden op de dag na de verkiezingen. Dit wordt blijkbaar gezien als een soort onontkoombare wetmatigheid voor een zeer slechte verkiezingsuitslag. Het staat los van het draagvlak dat de persoon wel had (zie onder andere het grote aantal stemmen). Ook de vraag of de schuld voor de verkiezingsnederlaag hoofdzakelijk bij Jolande lag, of dat er andere, minder beïnvloedbare factoren een rol speelden, is minder relevant. Aftreden dient een soort automatisme te zijn. Omdat dit het enige is wat je mag verwachten.

Ik ben het daar niet mee eens. Deze stereotype verwachtingen, waarvan veel ook van de buitenwacht, mogen wat mij betreft niet doorslaggevend zijn. Zeker omdat er sprake is van een gedeelde verantwoordelijkheid en nog veel andere redenen voor de al lang voorspelde verkiezingsnederlaag, mag de botte bijl niet bij één persoon gebruikt worden. Een dergelijke personencultuur mag dan wel steeds meer gebruikelijk worden in de politiek, ik vind het een negatieve ontwikkeling en voor een meer alternatieve beweging als GroenLinks niet logisch dat dit wordt opgevolgd.

Dat Jolande niet direct aftrad, wordt haar dus gedeeltelijk kwalijk genomen. En dat ze er daarna toe werd gedwongen, met alle negatieve gevolgen voor GroenLinks, is een logisch gevolg van die rechtlijnige, maar ook te eenzijdige denkwijze. Maar ik vind het nog erger dat Jolande is weggestuurd door een aantal mensen met hun ‘ad hoc-adviseurs’, die daar géén mandaat voor hadden. Zij oordeelden en handelden op eigen gezag. Daarmee alle mooie intenties van een partijdemocratie aan hun laars lappend.
Naar mijn mening heeft de commissie Van Dijk en daarop volgend het interim partijbestuur, het oude partijbestuur en in het bijzonder oud-voorzitster Heleen Weening te veel de hand boven het hoofd gehouden. En daarmee te weinig gedaan met de kritiek “zo ga je niet met mensen om” die GroenLinks zoveel draagvlak en leden heeft gekost. Want de verontwaardiging over dit drama was wellicht nog groter en werd door menigeen wellicht nog erger gevonden dan de verkiezingsnederlaag zelf. Het lijkt erop dat het wegsturen van Jolande Sap een nog negatiever effect op GroenLinks had (nog verder terug in de peilingen) dan als ze was doorgegaan.

Er zijn naar mijn mening te weinig waarborgen ingebouwd dat er niet weer een dergelijk drama kan gebeuren. Sterker nog, als nog eens zo’n situatie optreedt, dan kan dat weer leiden tot “nood breekt wet”: een kleine club kan beslissingen nemen met vergaande consequenties? Een oligarchie bepaalt als het erop aankomt? Een partijleider of lijsttrekker wordt met een referendum gekozen en daarmee met veel invloed van de leden. Maar hij/zij wordt afgezet door een selecte ondoorzichtige club? Dat vind ik onevenwichtig en niet democratisch. Ik hoop dat GroenLinks een mensvriendelijkere variant vindt, die lijnrecht tegenover de gejaagde cultuur van het zonder meer afrekenen van één persoon staat. Want ook aftreden zou het gevolg moeten zijn van een weloverwogen en breed gedragen afweging. Ook hier dient sprake te zijn van ‘slow politics’.