Mark Verheijen stapt op na oordeel Integriteitscommissie VVD.

Mark Verheijen stapt op na oordeel Integriteitscommissie VVD.

Provinciaal onderzoek pleitte Mark Verheijen niet vrij.

Mark Verheijen, voormalig gedeputeerde van de VVD in Limburg, is op vrijdag 27 februari opgestapt als Tweede Kamerlid. Het oordeel van de Integriteitscommissie van de VVD over zijn declaraties bij de provincie liet hem geen keus. Zoals vaker wordt gesteld: ‘een beetje integer kan niet’. Het oordeel van de commissie was meer op de politiek ethische kant gericht. Niet de grootte van het vergrijp is doorslaggevend, maar veel meer de beleving van de burger. Het raakt het vertrouwen in de politicus en daarmee de geloofwaardigheid en het niet meer goed kunnen functioneren. En het heeft weer uitstraling op de politieke partij en de politiek over het algemeen.

Op maandag 23 februari jl. was er op aanvraag van de SP en PVV een extra debat van Provinciale Staten van Limburg over het declaratiegedrag van Verheijen. Voor GroenLinks voerde Carla Brugman het woord, maar ik wil (als voorbereiding op mijn toekomstig weer te berichten ‘Vanaf de Zijlijn’) toch wel wat indrukken achterlaten over hoe de provincie met deze aangelegenheid is omgegaan en welke lessen hieruit kunnen worden getrokken.

Vlak voor aanvang van het debat presenteerden Gedeputeerde Staten een onderzoeksrapport, uitgevoerd door het externe bureau Integis. Dit bureau had gecontroleerd of de 10 declaraties waar dagblad NRC over bericht heeft, technisch in orde waren. Op één na bleek dat het geval te zijn.

Maar een conclusie dat ‘het (administratief organisatorisch) systeem omtrent verantwoording over het gebruik van provinciale faciliteiten juist is toegepast’ wil niet zeggen dat er niets aan de hand is. Er wordt alleen geconstateerd dat het procedureel in orde was. Zo heeft de berouwvolle Mark Verheijen zelf aangegeven dat hij voor niet een maar drie foutieve declaraties geld wil terugbetalen.

Het provinciale systeem is gewoon onvoldoende bestand tegen misbruik. Vandaar dat de Commissaris van de Koning Theo Bovens enkele malen benadrukte dat er ook sprake is een eigen verantwoordelijkheid (en daarmee van goeder trouw). Door dit vertrouwen te benadrukken en dat het onderzoek van Integis maar een beperkte reikwijdte had (technische controle), werd eigenlijk impliciet en zonder dit te zeggen, aangegeven dat Mark Verheijen wel onterechte declaraties had gedaan?

Op het declaratieformulier zal ook wel ergens staan: “naar waarheid ingevuld” en “de kosten kunnen niet elders worden gedeclareerd”. Dat laatste kan het geval zijn bij nevenfuncties of uitnodigingen waarbij sprake is van een onkostenvergoeding of waar Verheijen niet als gedeputeerde maar als kandidaat van de VVD verscheen.

Hoewel de conclusie van Gedeputeerde én Provinciale Staten (blijkbaar) was dat het declaratiesysteem geen verandering behoefde, hieronder toch wat aanbevelingen die uit de constateringen van het provinciale onderzoek voortkomen.

Op het declaratieformulier of rittenstaten van de dienstauto dient niet alleen het adres van de bestemming te worden aangegeven en of het ‘zakelijk’ was, maar ook het doel of onderwerp van de reis / bijeenkomst. Nu moet daar zo nodig de agenda naast worden gelegd en dan nog kan deze onvoldoende duidelijkheid geven of de reis echt in het belang van de provincie was. En wat in het belang is van de provincie is ook soms rekbaar uitgelegd.

Er dient een betere controle te komen op de declaraties. Het is blijkbaar niet gebruikelijk dat een ambtenaar declaraties inhoudelijk beoordeeld en de bestuurder daarop kan aanspreken. Een ambtenaar zit hiervoor wellicht ook in een te kwetsbare positie. Ook dit onderzoek, dat op zich niet moeilijk was, werd door het externe en waarschijnlijk dure bureau Integis uitgevoerd en niet door de controller van de provincie zelf.

Dit is ook een kwestie van bestuurscultuur. Want leden van Provinciale Staten worden wél door de griffie gecontroleerd en er worden vragen gesteld als iets niet duidelijk is. Ik kan dit bevestigen omdat ik ook vragen kreeg over het gebruik van mijn treinkaart en de huur van een OV-fiets, want er was die dag geen bijeenkomst van de Staten geweest. Gelukkig kon ik aangeven dat ik die dag fractievoorzitster Carla Brugman had vervangen tijdens een bijeenkomst van het Presidium. Voor Statenleden is er blijkbaar wel een veiligheidsklep.

In de beantwoording gaf de CdK aan dat er wel eens in GS over declaraties of dienstreizen werd gesproken. Maar dit wekte bij mij de indruk dat hier geen regulier onderling overleg over is en of iets kan of niet. De gedeputeerden werken behoorlijk zelfstandig en portefeuille gebonden én zijn behoorlijk reislustig. Het is mijns inziens gewenst dat collegiale GS zich onderling scherp houden op het voorkomen van dit soort gedrag.

Een voorbeeld is een reisje van Mark Verheijen met de dienstauto (met chauffeur) naar Friesland om het skûtjesilen te bezoeken. Hij gaf aan dat het bezoek nuttig was omdat we in Limburg de Maasplassen hebben die recreatief ontwikkelend moeten worden. In Friesland kan je daar kennis en kunde voor opdoen. De Integriteitscommissie was van deze redenering allerminst overtuigd: ze vindt dat Verheijen op z’n minst de schijn heeft gewekt dat hij deze trip onterecht heeft gedeclareerd. En ook dat is een probleem. Een politicus moet dat goed beseffen. Dat kan, net als de andere fouten, in ieder geval niet worden afgedaan als naïviteit.

Dat brengt mij van de technische toetsing naar de morele verantwoordelijkheid. Ik dacht dat we het dure dineren met nog duurdere wijnen met het bedrijfsleven in de vorige eeuw achter ons hadden gelaten. Niet dus. Op 5 juni 2012 heeft in een Chinees restaurant in Amsterdam tijdens een vastgoedbeurs het ‘Roermond – Provincie Limburg diner’ plaatsgevonden. Ja, met de VVD-vriendjes Jos van Rey en projectontwikkelaar Piet van Pol. Hier werd per persoon bijna een fles wijn soldaat gemaakt van € 110 of € 127. De totale rekening bedroeg € 2.631. Deze rekening is door vieren gedeeld: de Provincie Limburg, de gemeente Roermond, de Ontwikkelingsmaatschappij Midden-Limburg B.V. (waarvan de gemeenten Echt-Susteren, Maasgouw, Roerdalen, Roermond en Leudal de aandeelhouders zijn) en een van de marktpartijen: Van Pol Beheer. De overheid-gelieerde mensen zouden zich moeten schamen deel te nemen aan dit voor driekwart door de overheden betaalde decadente diner. De Integriteitscommissie is hier ook duidelijk over: “Voor een overheid niet te verantwoorden”. En ook als het door het bedrijfsleven was betaald, had dit uit oogpunt van integriteit niet gekund. Er wordt altijd een wederdienst verwacht als men zich laat fêteren.

Ons provinciebestuur heeft de declaraties van het skûtjesilen en de chinees, in tegenstelling tot de Integriteitscommissie, wel goedgekeurd. Naar mijn mening is in dit soort gevallen ook sprake van een gezamenlijke verantwoordelijkheid van GS. Zij dienen de gedeputeerden er onderling en liefst vooraf op aan te spreken dat dit gedrag (tegenwoordig) grenzen overschrijdt.

Nu de provincie heeft geconcludeerd dat er ‘in overeenstemming met het toetsingskader’ is gedeclareerd, is daarmee het eigen straatje redelijk schoon geveegd. Maar mijns inziens bleef Mark Verheijen bungelen. Dit onder andere vanwege het declareren van kosten die eigenlijk niet voor rekening van de provincie hadden moeten komen, omdat hij deze via de privé nevenfunctie al vergoed heeft gekregen. Voor een slimme vent als Mark Verheijen is het moeilijk te verkopen dat hij dit te goeder trouw heeft gedaan, mede omdat hij toch echt zelf verantwoordelijk is voor zijn declaraties.

De provincie heeft géén oordeel geveld over de morele verantwoordelijkheid en mogelijk dubbele declaraties. Dat zit niet in het systeem. De Integriteitscommissie van de VVD heeft hier wel een eenduidig wel een oordeel over geveld.

Dat dit een interne VVD-commissie is, riep weliswaar vooraf de vraag op of dit onderzoek voldoende onafhankelijk zou zijn, maar de Integriteitscommissie heeft ontegenzeglijk goed werk verricht. Rest de vraag of een intern partijonderzoek in voorkomende gevallen voldoende is omdat deze zaak een veel grotere reikwijdte heeft en in feite heel bestuurlijk Nederland raakt. Het is in ieder geval goed dat Mark Verheijen naar aanleiding van de conclusies van de Integriteitscommissie van de VVD zijn lidmaatschap van de Tweede Kamer heeft opgezegd.

Het onderzoek van de VVD-commissie had overigens ook alleen betrekking op het declaratiegedrag van Mark Verheijen. Het bovenstaande staat los van de aangifte van het Veldense recreatiebedrijf Taurus van ondernemer Wout Heijmans tegen Mark Verheijen wegens corruptie. Verheijen heeft als wethouder de vergunning van Taurus vernietigd voor het bouwen van een bioscoop in het in Venlo opgegane Velden. De Roermondse projectontwikkelaar Piet van Pol (ja, hij weer) mocht vervolgens een bioscoop bouwen in Venlo. Daarbij kocht hij de benodigde gemeentegrond ver onder de taxatiewaarde. (Dat was ook het geval bij het centrumplan van Kerkrade.) Verheijen zou van Pol hebben bevoordeeld, zo is te lezen in het verzoek tot strafvervolging. Van Pol wordt eveneens verdacht van corruptie. En Piet Van Pol heeft € 6.000 gegeven aan de campagnekas van de VVD (Bron o.a. NRC.nl 18-2-15).

Harrie Winteraeken

Bronvermelding: de meeste informatie is afkomstig uit publicaties van Dagblad de Limburger en het Limburger.