Terugleveringskosten en afschaffing salderingsregeling funest voor aanleg zonnepanelen.

Terugleveringskosten en afschaffing salderingsregeling funest voor aanleg zonnepanelen.

Zonnepanelen kunnen soms geen stroom aan het elektriciteitsnet leveren. Ze zijn dan automatisch afgeschakeld, omdat het elektriciteitsnet te weinig capaciteit heeft om de stroom te kunnen afvoeren. Het net heeft dan voldoende stroom om aan de vraag te voldoen en de spanning wordt anders te hoog. Bij zonnige dagen met aardig wat wind is de vraag naar stroom nu al vaker kleiner dan het aanbod van groene stroom. Het is een hopelijk tijdelijk negatief bijeffect van de broodnodige energietransitie die wel z’n ‘groeistuipen’ heeft. Zo moet de capaciteit van het gehele elektriciteitsnet dringend worden vergroot, een miljarden kostende megaklus die nog wel een aantal jaren gaat kosten.

Bij overproductie klagen energiemaatschappijen er ook over dat ze geld moeten toeleggen om (in het buitenland) het te veel te kunnen afzetten. Je kan de het probleem van te veel produceren van duurzame energie natuurlijk bij de producenten leggen, maar welke producent? De vele burgers die zonnepanelen hebben, de bedrijven met grote daken of zonnepanelenweides, de coöperatieve windmoleneigenaren of de grote windmolenparken, deels weer in eigendom van dezelfde energiemaatschappijen zijn? Nu legt energieleverancier Vandebron dit probleem vooral bij de particulieren met zonnepanelen door vaste terugleveringskosten in rekening te brengen. Moederbedrijf Essent overweegt dit ook.

 

Maar voor deze duurzaam opgewekte stroom moeten betalen, is eigenlijk onzinnig. Als er niet een basisprijs van enkele centen per kilowattuur kan worden gekregen voor duurzaam opgewekte elektriciteit, dan kan je op deze momenten beter minder produceren. Dan moeten er maar tijdelijk wat windmolens stopgezet worden en zonnepanelen afgeschakeld. Dit moet wel eerlijk gebeuren zodat de verschillende producenten gelijk behandeld worden.

Het is natuurlijk veel beter als de duurzame groene stroom altijd een nuttige bestemming krijgt. Dan denk ik niet in de eerste plaats aan het verhogen van het stroomgebruik door airconditioners. De grotere elektriciteitsproducenten en -maatschappijen zullen meer werk moeten maken van de ‘opslag’ van duurzaam opgewekt elektriciteit. Dat kan in batterijen, maar die zijn duur, hebben onvoldoende opslagcapaciteit om de zomer naar de winter te overbruggen, en de productie is milieuvervuilend, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van schaarse grondstoffen. Meer kans maakt wellicht relatief kleinschalige productie van waterstof, waarbij de flexibele installaties vooral gebruik kunnen maken van goedkope duurzaam opgewekte stroom. Maar de elektriciteitsmaatschappijen sluiten inmiddels contracten af met bedrijven die meer afnemen als de stroom goedkoop is door overaanbod.

 

Nieuwe kerncentrales? De productie van elektriciteit en het huidige prijssysteem worden helemaal op hun kop gezet als er zonder aanvullende maatregelen een of enkele nieuwe kerncentrales worden gebouwd. Kerncentrales zijn vooral geschikt voor grote stroomafnemers zonder veel variatie in afname. (Met een rechtstreekse relatie producent – consument, zouden die industriële grootverbruikers de kerncentrale ook zelf kunnen betalen, daar hoeft geen marktwerking of overheid tussen te zitten). Kerncentrales zijn namelijk over het algemeen weinig flexibel in de productie. Er zal weinig animo zijn voor de exploitant van een kerncentrale als deze een lage, sterk wisselende prijs krijgt voor zijn megakilowattuur. En al helemaal niet als deze moet betalen voor het mogen leveren van stroom. Misschien wordt de stroom van kerncentrales wel zo duur dat ze, binnen het huidige systeem, aardgas gaan vervangen als prijsbepalende producent? Het afschakelen van kerncentrales bij groot aanbod groene stroom zal niet gebeuren? Dus nog meer afschakelen van windturbines en zonnepanelen? Dat zal zeker een opstand betekenen van allen die goedkope groene stroom produceren, omdat ze worden afgeschakeld als er te veel stroom wordt geproduceerd, terwijl de kerncentrale mag doordraaien.

Men dreigt op voorspraak van de energiebedrijven ook de ‘salderingsregeling’ te verlagen en af te schaffen. (Bij de salderingsregeling wordt de hoeveelheid stroom die in de zomermaanden aan de energiemaatschappij wordt geleverd, verrekend met de hoeveelheid elektriciteit die men in de wintermaanden afneemt).

Door afschaffing zal er weinig uitbreiding van zonne-energie meer komen. Waar we maatschappelijk alles in het werk moeten stellen om het aandeel duurzame energie te vergroten ten opzichte van het gebruik van fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie en aardgas), wordt hiermee de belangrijkste particuliere mogelijkheid zwaar belemmerd. Het is zeer demotiverend als je moet betalen voor duurzame stroomproductie en dan ook nog dure stroom moet kopen.

Want er zit voor de particuliere leveraars en consumenten van groene stroom nog een rare kink in de kabel. De stroomprijs hangt in zeer grote mate af van de prijs van aardgas. Deze wordt bepaald door de duurste technologie die nodig is om op dat moment aan de totale stroomvraag te voldoen: “Simpel gezegd: als op een bepaald moment (’s-zomers) windmolens genoeg stroom opwekken om aan alle vraag te voldoen, dan is stroom heel goedkoop. Het opwekken van windenergie kost namelijk heel weinig. Maar als er (’s-winters) ook een gascentrale aan moet om het laatste beetje energie op te wekken dat nodig is om iedereen van stroom te voorzien, dan schiet de prijs omhoog. Álle stroom wordt dan verkocht voor de prijs die de gascentrale vraagt” (Bron RTL-nieuws 25-10-2022: https://www.rtlnieuws.nl/economie/artikel/5342237/eu-plan-elektriciteit-duurzaamheid-goedkoper-gasprijs). De Europese Commissie is bezig met voorstellen om analoog aan een Britse regeling een groot deel van de duurzaam opgewekte energie goedkoper te maken. Maar dit lijkt eigenlijk op een bokkensprong omdat de korting betaalt moet worden uit de hoge winsten van de producenten van groene stroom die deze moeten verkopen aan ‘aardgasprijs’.

Het zal toch niet zo zijn dat de eigenaren van zonnepanelen ’s-winters stroom uit fossiele brandstoffen krijgen, onder het mom dat ze hun eigen groene stroom terugkrijgen? Ofwel ‘green washing’ van grijze stroom. De leveraars en consumenten van groene stroom hebben ook in de winter recht op groene stroom. Die heeft ook zijn eigen productiekosten en mag zeker niet afhankelijk zijn van fossiele brandstof.

De redenering dat de mensen die geen zonnepanelen hebben, moeten betalen voor de mensen die deze wel hebben, loopt toch wel aardig mank (zeker als ’s-winters de groene stroom meer van windmolens komt). Maar voor zover dit wel het geval mocht zijn, dan is het in Nederland wel gebruikelijk dat goede maatregelen gestimuleerd worden en matig bedrag ontmoedigd. En zo kunnen mensen die geen eigen zonnepanelen kunnen hebben, ook lid worden van een energiecollectief. En zo de duurzame energie mee bevorderen.

De elektriciteitsmaatschappijen betalen niet veel voor stroom. Met die lage prijs houden ze al rekening met de salderingsregeling. Zo hanteert Essent een terugleververgoeding van 5,5 eurocent per kilowattuur voor de stroom die je meer geleverd hebt dan verbruikt. Een fractie van wat de consument moet betalen voor ‘gasgestookte’ elektriciteit. Bekeken vanuit het oogpunt van de energieleverancier die tevens gedeeltelijk producent van groene stroom is: ze krijgen en produceren goedkope groene stroom en verkopen die met ‘gasprijzen’.

De energiemaatschappijen zouden een stuk transparanter mogen zijn over de kosten en de baten. Ik heb het gevoel dat ze altijd in hun voordeel rekenen. Ik ben dan ook benieuwd naar de jaarrekeningen van de diverse energiemaatschappijen en vooral hoeveel winst ze het afgelopen jaar hebben gemaakt. Hieruit zal waarschijnlijk blijken dat hun financiële zorgen wel meevallen.

Tot slot hebben we ook nog de overheid die nog steeds het gebruik van fossiele brandstof niet erg tegenwerkt. Ze dachten in ‘Den Haag’ eerst dat hier zo’n 4.5 miljard subsidie en belastingvoordeel mee gemoeid was. De milieubeweging rekende hun voor dat dit € 37.5 miljard is. En nu, bij de presentatie van de Rijksbegroting voor 2024, blijkt het volgens eigen berekeningen tussen de € 39,7 en € 46,4 miljard te zijn (waarvan ongeveer € 17 miljard vastligt als gevolg van internationale verdragen of richtlijnen van de Europese Unie).

Zo is het ‘afknijpen’ van de particuliere eigenaar van zonnepanelen wel erg ‘klein bier’ in vergelijking tot de grote fossiele energieverbruikers. Dat is wel typisch voor een overheid die over het algemeen erg vriendelijk is voor het grootkapitaal en de ondernemers. Zo lang we blijven toestaan dat milieuvervuiling wordt afgewenteld op de samenleving, en niet een eerlijke bepaalde kostprijs hanteren voor talrijke producten, blijft het kwakkelen met de aanpak van de klimaatcrisis.