Café Mondiaal Thema: ‘Vluchtelingen’
Onderstaande teksten zijn
uitgeschreven van mijn inleiding over het thema Vluchtelingen voor Café
Mondiaal van 8 oktober 2015. Omdat de vluchtelingen op dit moment het belangrijkste
nieuwsonderwerp zijn, heeft er al op sommige plekken een actualisatie
plaatsgevonden. Het zijn veel vragen, waar ook tijdens ons gesprek weinig
antwoorden op kwamen. De tijd zal het leren.
Van levensgevaar, via uitzichtloos
en erbarmelijk naar een nieuwe toekomst. Dat zijn de stappen van de meeste
vluchtelingen. Afkomstig uit oorlogsgebieden, waar ze huis en vertrouwde leefomgeving
verlieten. De meesten zijn gewone burgers. En het zijn er erg veel. Turkije
herbergt momenteel ± 1,8 miljoen mensen uit Syrië. Vergelijkbare aantallen in
Libanon en Jordanië. Velen zijn hoopvol op weg naar West-Europa. Ook grote
aantallen uit Afrika (Somalië, Eritrea, Soedan en West-Afrika). Daarbij komt er
momenteel nog een nieuwe vluchtelingenstroom op gang vanuit Afghanistan.
De media berichten er uitvoerig over,
maar toch is het voor Café Mondiaal een vanzelfsprekend gespreksonderwerp.
Hieronder staat een aantal aspecten en vragen, waarbij we proberen de nuance te
zoeken. Want gemakkelijke oplossingen hebben een ding gemeen: ze werken niet.
De oorlogen
We starten bij de oorlogen. Zijn de
oorlogen of onveilige situaties waarvoor deze mensen vluchten te beïnvloeden of
te beëindigen? Hoe uitzichtloos zijn Somalië en Eritrea?
Moet Nederland deelnemen aan de
oorlog in Syrië? Is Islamitische Staat praktisch niet te verslaan? En bovenal,
zijn er andere mogelijkheden dan vechten om oorlogen te beëindigen? Krijgt
diplomatie nog een kans of een intern vredesproces zoals dat plaatsvindt in
Tunesië en dat de Nobelprijs voor de Vrede kreeg?
Is Rusland te bewegen zijn bondgenootschap
met Syrië te heroverwegen? Soms komen er mooie woorden in de media over het
zoeken naar een politieke oplossing waarbij Poetin ook de positie van Bashar
al-Assad ter discussie stelt. Vervolgens bombardeert Rusland vooral gematigde
opstandelingen van het door het westen gesteunde Vrije Syrische Leger en
verwante groepen. Of schiet het met kruisraketten vanuit de Kaspische Zee.
Ook Iran, dat voor de zomer via een
atoomakkoord de relatie met het westen verbeterde, laat zien dat het een trouwe
bondgenoot van Assad is. Iran heeft honderden (duizenden?) soldaten van de Revolutionaire
Garde gestuurd die het Syrische leger steunen in hun strijd tegen het gematigde
Vrije Syrische Leger, dat momenteel nog grote gebieden in het westen van Syrië
‘bezit’.
De vluchtelingen
Turkije neemt twee miljoen
vluchtelingen als ‘gasten’ op. ‘Slechts’ een kwart miljoen bevindt zich in door
de Verenigde Naties ondersteunde vluchtelingenkampen. Wegens geldgebrek is daar
de situatie niet best. De rest moet zichzelf maar zien te redden, want de Turkse
overheid neemt geen verantwoordelijkheid voor ze omdat ze geen
vluchtelingenstatus hebben. Maar toch hebben ze al zeven miljard euro aan de
vluchtelingen besteed. Vluchtelingen wonen veelal belabberd, werken tegen een
hongerloon en proberen te sparen voor de reis naar West-Europa.
Er gaan stemmen op (bij de VVD) dat
vluchtelingen afkomstig uit Turkije niet meer vluchten voor hun leven, maar
economische vluchtelingen zijn. Maar deze vluchtelingen zoeken een goed heenkomen.
En als ze dat niet op korte afstand vinden, dan reizen ze vanzelfsprekend
verder.
De Turkse president Recep Tayyip
Erdogan geeft aan dat Turkije acht keer meer vluchtelingen opneemt dan heel
Europa, maar hij stelt zich ook hard op. Voor het stoppen van de
vluchtelingenstroom en het accepteren van hulp wil hij dat Turkije ook vlotter
toegang krijgt tot de EU en wil hij steun voor de strijd tegen de Koerden. Er
is recent een overeenkomst waarbij de EU drie miljard euro betaalt voor een
betere opvang in Turkije. Gelukkig zijn niet alle eisen van Erdogan daarvoor
ingewilligd, maar wel dat Turken binnenkort zonder visum naar Europa mogen
reizen. En dat de onderhandelingen over toetreding tot de EU worden heropend,
zij het dat de voorwaarden (waaronder respecteren van de mensenrechten) zijn
gehandhaafd.
EU-president Donald Tusk vermoedt
dat er nog een tweede migratiestroom uit Syrië kan komen van zo’n drie miljoen
mensen die ‘dromen van West-Europa’. De recente heroveringen door het Syrische
leger, gesteund door bombardementen van Rusland en de Iraanse Revolutionaire
Garde, van gebied dat werd gecontroleerd door het Vrije Syrische leger, zullen
het aantal vluchtelingen zeker vergroten. In het betreffende krantenartikel
stond ook nog dat er in de omtrek van Europa in totaal zo’n 70 miljoen mensen
ontheemd zijn.
Europa
Gezien de resultaten van een
topconferentie van Europese regeringsleiders, lijkt eindelijk het besef bij
West-Europa te zijn doorgedrongen, dat de landen rondom de oorlogen geholpen
moeten worden met het opvangen van vluchtelingen. Er gaat één miljard euro naar
de ‘regio’. We gaan dat nu vooral uit eigenbelang doen om de stroom van
vluchtelingen naar West-Europa te beperken.
Geld dit ook voor het zeer
veelzijdige en complexe Afrika? Maar kan je Europese hulp ook zien als een
lichtpuntje: wordt ontwikkelingshulp de nieuwe aanpak om vluchtelingenstromen naar
Europa te verkleinen. En is dit een sein om te proberen om de verschillen in
welvaart in deze wereld te verkleinen? Een nieuwe kans voor de nieuwe Duurzame
Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties? We zijn nog lang niet aan deze
omwenteling van denken toe in een klimaat waar we ook zelf aan de
ontwikkelingshulp willen verdienen?
Is Europa na een veel te langzame
start nu op de goede weg? Met het verdelen van vluchtelingen met een gedwongen
opname per land voor tegenstribbelende Oost-Europese landen? Rechtse politici
roepen dat we de grenzen moeten sluiten? Maar ze weten niet hoe dat praktisch
zou moeten.
Wat te doen met persoonlijke
voorkeuren van vluchtelingen? Iedereen wil naar Duitsland. En is Duitsland al
terug aan het komen op het ‘gastvrij’ van Angela Merkel. Ze houdt wel recent een
heel redelijk betoog en dat is op zich al moedig.
Nederland
Hoe zit het met Nederland?
Ongelimiteerd vluchtelingen opnemen? Iedereen die er recht op heeft, is ook
welkom? Of zijn er grenzen aan de opnamecapaciteit? En hoe moeten we ze
opvangen? Moeten ze maar gedurende een behoorlijke tijd tevreden zijn met bed,
bad en brood in noodopvang in de vorm van een te koude tent die niet op de
winter is berekend? Of iedere drie dagen in een andere sporthal? Ze zijn hier
tenslotte veilig, ook al kamperen Nederlanders zelf veel luxueuzer. Mogen ze
boos worden als het niet snel genoeg gaat of niet goed geregeld is? Er treden
mistoestanden op (ruzies en ontevredenheid in opvangcentra, verkrachtingen?). En
wat mag het kosten? Voor 2015 denkt het kabinet aan één miljard euro
En de vervolgstap – statushouders. Kunnen
we ze allemaal een zinvol bestaan bieden (redelijke woning, werk, scholing,
perspectief) of alleen een veilig maar sober tussenstation, waarbij
verpaupering dreigt? Of toch maar minder vrijwillig terugsturen naar veilige
gebieden aldaar, al dan niet met een goed gevulde rugzak? Een aantal vluchtelingen
wil overigens al terugkeren naar hun vrouwen en kinderen omdat het te lang gaat
duren (een schatting op dit moment van negen maanden) om hun naar Nederland te
laten overkomen.
Momenteel zijn 13-14.000
statushouders die nog wachten op een woning. Hoe deze te huisvesten? Het
‘voorrangsrecht’ van asielzoekers heeft zijn langste tijd gehad. Het draagvlak
van de autochtone wachtenden neemt af, vanwege de ongelijke behandeling ten
opzichte van Nederlanders die al jaren op de wachtlijst staan. Dan maar langdurig
huisvesten in leegstaande kantoorpanden, loodsen, oude bejaardenhuizen enz.?
Maar wel de laatste jaren zo’n 100.000 sociale huurwoningen minder. De PvdA
pleit voor 100.000 nieuwe prefab huurwoningen (deels ook voor andere
woningzoekenden), in twee jaar te bouwen.
Veel vluchtelingen hebben (te) hoge
verwachtingen en hoe om te gaan met de te verwachten cultuurschok voor veel
vluchtelingen?
Integratie, maar tot hoever mag men
eigen cultureel of godsdienstig gedrag handhaven? Respecteren van en/of aanpassen
aan onze wetten en omgangsvormen? Koran versus Grondwet? Verhalen duiken op
over bigamie en veel te jonge bruiden (al kan daar de Kinderbescherming goed
werk doen). Het niet opdringen van eigen godsdienst of cultuur, maar
individuele vrijheden en gelijke rechten? Omgang met vrouwen en kinderen? En
geen geweld!
De vrijwilligers stromen toe, maar
hoe gaan we om met bezwaren, zoals de zorgen en angsten van veel Nederlanders? De
burgerij vindt migratie probleem nummer één. De weerstand groeit, onder andere gevoed
door jaloers zijn (zij krijgen alles, wij niets), vaak gebaseerd op
onjuistheden. Staatssecretaris Klaas Dijkhoff gaat (net als bij de vorige
vluchtelingencrisis vanuit de Balkan) machtsmiddelen inzetten om noodopvang te
regelen. Het buurtschap Oranje moet tegen eerdere beloften in geen 700 maar
1.400 vluchtelingen opvangen omdat deze mensen anders op straat moeten slapen.
Maar deze maatregel was wel maar voor enkele dagen.
Maar stel dat er een paar strijders
van IS zijn die het vluchteling-zijn als dekmantel gebruiken, en zo onze
samenleving kunnen ontwrichten? Hoe om te gaan met ‘echte’ economische
vluchtelingen die ook gelukzoekers worden genoemd, enz.
Al met al waren het voldoende punten
voor een zeer zinvol gesprek, waarbij ook reële maar controversiële problemen bespreekbaar
waren. Tegen de trend in van dat de ‘schreeuwers’, vaak gebaseerd op onjuiste
informatie het debat te veel bepalen. (Zie de website met
hoax-vluchtelingen-verhalen, waar veel botte onwaarheden worden ontkracht.) Gezocht
naar de nuance tussen Wutbürger en Gutmenschen, naar realistische oplossingen?
Maar onvoldoende gevonden. Zoals gezegd: de tijd zal het leren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten