Klimaatverandering, zeespiegelstijging: Het Schiereiland van Ten Esschen

Het Schiereiland van Ten Esschen

Meer dan een miljoen jaar geleden stroomde in Zuid-Limburg de Maas van Noorbeek via Vijlen naar Duitsland. Op een gegeven moment heeft de Maas haar loop meer naar het westen verplaatst en is richting noorden gaan stromen. Bij dat verleggen van de loop heeft de Maas een gebied ‘overgeslagen’: het Eiland van Ubachsberg. In dat gebied vinden we geen afzettingen van de Maas.
In de wat verdere toekomst krijgen we wellicht zo’n nieuwe hoogten erbij.

Op de praktijkconferentie Klimaatbestendige Stad gaf de heer Pier Vellinga, voorzitter van de Raad van Bestuur Kennis voor Klimaat (24 januari 2013) een voordracht: “De weersverwachting voor morgen. Het wordt warmer!”. Daarbij gaf hij aan dat sinds het begin van de recente voorspellingen van het klimaatveranderingen, nu zo’n 30 jaar geleden, de gemeten waarden akelig dicht in de buurt komen van de indertijd voorspelde waarden: “De modellen voor het berekenen van de klimaatverandering zijn heel wat nauwkeuriger gebleken dan het voorspellen van de gang van zaken in de economie”.

Wie iets over klimaat zegt, gaat ook in op het smelten van het poolijs en zeespiegelstijgingen. We gaan nu uit van een gemiddelde stijging van 1 à 2 cm per jaar. Dus houden we in Nederland rekening met een stijging van zo’n 2 meter in 2100. Daar zullen we dus ook de veiligheid van Holland op afstemmen door het verhogen van de onze dijken. Dat lijkt een forse maar wel te realiseren inspanning. Ook al moeten ze in West-Nederland ook nog rekening houden met daling van de bodem.
Maar Pier Vellinga gaf natuurlijk ook aan dat het broeikaseffect hier invloed op zal hebben. En het broeikaseffect is voor een belangrijk deel afhankelijk van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Het wordt warmer. Dus zal het smelten van het ijs op de Noordpool, van Groenland en vooral Antarctica versnellen. Hij zei dat de stijging van de zee waarschijnlijk in de toekomst exponentieel sneller zal gaan, zo van 1 à 2, naar 4 en naar 8 cm per jaar.

Terugkijkend naar vroegere warme periodes, hebben geologen uitgedokterd dat toen de aarde ijsvrij was. Maar ook dat de concentraties CO2 in de atmosfeer min of meer gelijk waren aan wat we nu al met het verstoken van de fossiele brandstoffen hebben bereikt. De belangrijkste randvoorwaarde voor de komende klimaatverandering hebben we nu al met zijn allen gelegd. Het enige wat nog wat trager is, is het smelten van het ijs zelf.
Het is dus een kwestie van tijd dat de aarde weer ijsvrij wordt. En dat heeft echt forse consequenties voor de stijging van de zeespiegel. Die zal oplopen tot 70 meter!

Het zeewater zal bij voltooiing van de ijsvrije aarde in Zuid-Limburg in de dalen van de beekdalen van de Geul en de Geleenbeek komen. De beekdalhellingen zullen de nieuwe kust vormen. Mijn woonplek, het buurtschap Ten Esschen, zal als een landtong in zee steken: het ‘Schiereiland van Ten Esschen’. Omringt door zee in de voormalige dalen van de Geleenbeek en de Caumerbeek.

Nu zou ik, gezien mijn leeftijd, me hier niet druk over hoeven te maken. Maar een waterbeheerder heeft over het algemeen meer oog voor de lange termijn dan een politicus. En ik kijk toch al regelmatig met een ‘helikopter blik’ wat verder om me heen, dan mijn persoonlijke leefwereld. Daarbij wordt van ‘strategen’ steeds vaker gevraagd om ‘uit de doos’ te denken. Daarom hierbij bijna geheel belangeloos (het moet natuurlijk niet te druk worden in Ten Esschen), mijn oplossing voor het redden van Holland.

Ik constateer dat we hartstikke verkeerd bezig zijn met de huidige manier van denken ter bescherming van het land door het verhogen van de dijken. Hierdoor laten we het water buitendijks steeds hoger komen. Als je zo door wil gaan moet je 70 meter hoge dijken maken om de zee en de rivieren. We kunnen veel beter ons land regelmatig laten overstromen. Iedere keer zal zich een laagje slib afzetten. Zo groeit het landoppervlak geleidelijk mee met de zeespiegelstijging. Nederland heeft tenslotte zo ook de laatste zeespiegelstijging sinds het Pleistoceen kunnen bijhouden. Hier en daar is dat ook gebeurd met veenvorming, maar moerassen zijn niet zo’n handige plek om een drukke samenleving als de onze in stand te houden.

Nu kunnen we als Zuid-Limburg natuurlijk weer ons ‘steentje’ aan de instandhouding van Holland bijdragen door mee als bron te fungeren van al dat materiaal dat nodig is om het westen op te hogen. Kwestie van de bodemerosie van onze löss niet te hard bestrijden. En dat lijkt ons wel redelijk te lukken. Maar niet te veel erosie natuurlijk, want mijn Schiereiland van Ten Esschen moet natuurlijk wel hoog genoeg blijven.
Ik denk dat we het beste een beroep kunnen doen op de Zwitsers: de Alpen afbreken en via de Rijn naar onze streken overbrengen. 'Gewoon' stevig hoogwater afwachten en geen dijken in stand houden.

Geld lenen kost geld. Aflossen levert op termijn meer bestedingsruimte op.

Om de overheidsfinanciën weer gezond te maken wil het Rijk komend jaar veel lastenverzwaringen en bezuinigingen doorvoeren. Het doel is nagenoeg onomstreden. Hoe dat gebeurt en in welke mate, daarover verschillen de meningen. En als geheel gaan die maatregelen links of rechts om ten koste van de bestedingsruimte van de burgers, waarbij de een zwaarder wordt getroffen dan de ander. Dit heeft ook gevolgen voor onze economie.

Nu zoeken economen naar methodes die de economische gevolgen zo klein mogelijk maken. Het liefst zouden economen zien dat de bestedingen zo veel mogelijk op peil blijven. Omzet maken. In de regionale kranten LD en DDL van zaterdag 29 december stelt Sylvester Eijffinger, hoogleraar financiële economie aan de Universiteit van Tilburg: “We krijgen jaren van beperkte groei, omdat iedereen zijn schulden aan het afbouwen is. De oplossing zit hem niet in meer bezuinigen of niet”. Barbara Baarsma, directeur van SEO Economisch Onderzoek zegt in hetzelfde artikel: „Afzien van verdere bezuinigingen en lastenverzwaringen is de enige manier om die negatieve spiraal te doorbreken”. Beide economen pleiten voor hervormingen op de woningmarkt, arbeidsmarkt en gezondheidszorg. Maar zijn dat uiteindelijk niet ook bezuinigingen of lastenverzwaringen?
En P. Tummers uit Berg en Terblijt schrijft in een ingezonden brief op 31 december: “Geld moet rollen is toch een van de pijlers waarop een gezonde economie rust?”
Volgens mij zoeken deze drie en vele anderen het in ‘oude’ oplossingen die de problemen grotendeels voor zich uitschuiven. Schulden verlengen de crisis.

Burgers reageren anders en wellicht met meer gezond verstand. Wat voor het Rijk goed is, namelijk gezonde overheidsfinanciën door vermindering van het financieringstekort en de overheidsschulden, dat is ook goed voor particulieren. Er wordt veel gespaard en sinds enkele maanden worden ook massaal hypotheken afgelost. Spaarzaamheid was vroeger een deugd en dat is het nog steeds. Schulden vormen een risico, en zeker grote hypotheekschulden bij dalende huizenprijzen. Burgers zorgen in deze financieel onzekere tijden in toenemende mate voor een appeltje voor de dorst.

We geven met z’n allen minder uit en daar heeft onze economie onder te lijden. Er worden minder dure goederen gekocht, maar daar hebben veel mensen niet eens zo veel last van. Men is blijkbaar tevreden met de huidige stand van zaken: “We hebben alles al”. Het huis, het bankstel, de auto enz. gaan nog een poosje mee. Duurzame producten zoals zuinige auto’s met fiscale voordelen zijn in. Het is een ‘vervangingseconomie’. Er is voor onze hoge welvaartseconomie minder materiële productie nodig. In de vorige eeuw werd dat al de ‘postindustriële samenleving’ genoemd. Tegenwoordig heet het ‘consuminderen’.

Onze economie is echter nog verslaafd aan geld uitgeven en schulden. We hebben de afgelopen jaren teveel op krediet geleefd. En nu komt de tijd van afbetalen. We laten onze kinderen toch ook liever een erfenis na dan een schuldenberg? Het medicijn ‘sparen en schuld aflossen’ is voor de economie bitter op de korte termijn, maar op de langere termijn heel heilzaam. Dat is het positieve perspectief dat vertrouwen moet wekken naar de toekomst toe.
Geld lenen kost geld. Sparen levert geld op. Als schulden worden afgelost en er wordt gespaard, dan wordt na verloop van tijd de bestedingsruimte groter. Sparen betekent dat er veel geld beschikbaar komt, tegen lage rentes, voor nieuwe innovatieve initiatieven. Want onze samenleving kan nog steeds verbeterd worden.

Veel van het financiële handelen van burgers is voorspelbaar. We moeten ons niet zo zeer laten leiden door economen die (menen te) weten wat goed is voor de economie. Maar ik denk wel vooral voor de economie op korte termijn. Is het beter om (ook) te rade te gaan bij sociologen? Zij herkennen menselijk handelen. Sociologen kunnen wellicht beter voorspellen hoe burgers reageren op onheil en voor meer zekerheden zullen kiezen.

Geen investeringen meer in productie clusterbommen, wat volgt?

Vanaf 1 januari mogen Nederlandse banken niet langer investeren in de productie, verkoop en distributie van clusterbommen. De clustermunitie is een vliegtuigbom of granaat die in de lucht uiteenspat in tientallen kleine bommetjes. Ze zijn omstreden omdat ze veel burgerslachtoffers eisen. Zo zijn in Syrië in november nog 10 kinderen omgekomen door een clusterbom.
De Verenigde Staten van Amerika en China produceren clusterbommen. Tot voor kort investeerden de Nederlandse banken ABN AMRO, ING en Rabobank plus AEGON geld in de productie van clustermunitie. Voor een deel deden ze dat gecamoufleerd via buitenlandse dochterbedrijven. Vanaf 1 januari geldt een formeel verbod en bij overtredingen kan de overheid boetes opleggen. Aldus een bericht in de kranten Dagblad De Limburger en Limburgs Dagblad van 29 december, aangevuld met informatie van IKV Pax Christi.

Het besluit is een sluitstuk op een langdurig diplomatiek proces. Op 3 december 2008 ondertekende Nederland de Oslo Conventie over Clustermunitie. Heel wat landen gingen Nederland al voor, gestart door België in maart 2007.

Het bovenstaande is zonder meer goed nieuws, ook al is het ‘maar’ een tweede stap. Al lang geleden werd met redelijk succes het verbod op chemische en biologische wapens ingezet, al dreigt het gebruik hiervan nu weer in Syrië.
Maar dit verbod op investeren in clusterbommen is ook een ommezwaai waarbij het economische gewin het verliest van humanitaire overwegingen. Dat schept precedenten? Want clustermunitie is niet het enige weerzinwekkende oorlogstuig dat veel (onschuldige) slachtoffers maakt.
Een ander voorbeeld zijn landmijnen of anti-personeelsmijnen. Tegen landmijnen wordt ook al geruime tijd actie gevoerd. In 1997 is een internationaal verdrag opgesteld op het verbod van de productie, opslag en het gebruik van landmijnen dat mede is ondertekend door Nederland. Nederland zou de volgende stap kunnen zetten door ook voor landmijnen een investeringsverbod af te kondigen.

De logisch volgende stap is natuurlijk een algeheel verbod op de productie maar ook renovatie of verbetering van kernwapens. Hier wordt al sinds de eind 70er jaren van de vorige eeuw actie tegen gevoerd. En op 2 november jl. heeft de actiegroep Campagne tegen Wapenhandel nog geprotesteerd bij het ABP aan de Oude Lindestraat 70 in Heerlen omdat dit pensioenfonds in kernwapens belegt. Er zijn nog altijd zo’n 25.000 kernwapens waarvan er duizenden op scherp staan. Ook op de vliegbasis Volkel (in de Brabantse Peel) liggen nog steeds atoombommen opgeslagen. Kernwapens zijn eveneens niets en niemand ontziend. Hun kracht is zo vernietigend dat bij gebruik ervan nooit kan worden voorkomen dat er vele onschuldige burgerslachtoffers zullen vallen. Investeren in kernwapens is net zo immoreel als in landmijnen of clustermunitie. Alleen moet ons kabinet die conclusie nog trekken.

Een zeer zwaar te nemen hobbel in het verminderen van al dat onmenselijke wapentuig zijn onze economische vrienden de VS en China. Die landen lopen achter bij het ondertekenen van deze internationale ontwapeningsverdragen. Amerikanen houden blijkbaar nog te veel van hun wapens, ook al vinden er in de VS bovenmatig veel moordpartijen plaats. Zij geloven nog in ‘gewapende vrede’. Wapens zijn blijkbaar een soort afleidingsmanoeuvre omdat ze denken dat wapens nog steeds de vredesstichter en –bewaarder te zijn van de hele wereld. Beide landen houden ook vast aan de doodstraf en hebben bovengemiddeld veel burgers in hun gevangenissen zitten.

En als binnenkort de kernwapens de wereld uit zijn, dan zijn er nog zoveel andere wapens die de vrede bedreigen… Maar jammer genoeg zijn dit zeer langdurige processen die met kleine stapjes in de goede richting gezet worden. Vasthoudend zijn, is het gebod.