Geld lenen kost geld. Aflossen levert op termijn meer bestedingsruimte op.

Om de overheidsfinanciën weer gezond te maken wil het Rijk komend jaar veel lastenverzwaringen en bezuinigingen doorvoeren. Het doel is nagenoeg onomstreden. Hoe dat gebeurt en in welke mate, daarover verschillen de meningen. En als geheel gaan die maatregelen links of rechts om ten koste van de bestedingsruimte van de burgers, waarbij de een zwaarder wordt getroffen dan de ander. Dit heeft ook gevolgen voor onze economie.

Nu zoeken economen naar methodes die de economische gevolgen zo klein mogelijk maken. Het liefst zouden economen zien dat de bestedingen zo veel mogelijk op peil blijven. Omzet maken. In de regionale kranten LD en DDL van zaterdag 29 december stelt Sylvester Eijffinger, hoogleraar financiële economie aan de Universiteit van Tilburg: “We krijgen jaren van beperkte groei, omdat iedereen zijn schulden aan het afbouwen is. De oplossing zit hem niet in meer bezuinigen of niet”. Barbara Baarsma, directeur van SEO Economisch Onderzoek zegt in hetzelfde artikel: „Afzien van verdere bezuinigingen en lastenverzwaringen is de enige manier om die negatieve spiraal te doorbreken”. Beide economen pleiten voor hervormingen op de woningmarkt, arbeidsmarkt en gezondheidszorg. Maar zijn dat uiteindelijk niet ook bezuinigingen of lastenverzwaringen?
En P. Tummers uit Berg en Terblijt schrijft in een ingezonden brief op 31 december: “Geld moet rollen is toch een van de pijlers waarop een gezonde economie rust?”
Volgens mij zoeken deze drie en vele anderen het in ‘oude’ oplossingen die de problemen grotendeels voor zich uitschuiven. Schulden verlengen de crisis.

Burgers reageren anders en wellicht met meer gezond verstand. Wat voor het Rijk goed is, namelijk gezonde overheidsfinanciën door vermindering van het financieringstekort en de overheidsschulden, dat is ook goed voor particulieren. Er wordt veel gespaard en sinds enkele maanden worden ook massaal hypotheken afgelost. Spaarzaamheid was vroeger een deugd en dat is het nog steeds. Schulden vormen een risico, en zeker grote hypotheekschulden bij dalende huizenprijzen. Burgers zorgen in deze financieel onzekere tijden in toenemende mate voor een appeltje voor de dorst.

We geven met z’n allen minder uit en daar heeft onze economie onder te lijden. Er worden minder dure goederen gekocht, maar daar hebben veel mensen niet eens zo veel last van. Men is blijkbaar tevreden met de huidige stand van zaken: “We hebben alles al”. Het huis, het bankstel, de auto enz. gaan nog een poosje mee. Duurzame producten zoals zuinige auto’s met fiscale voordelen zijn in. Het is een ‘vervangingseconomie’. Er is voor onze hoge welvaartseconomie minder materiële productie nodig. In de vorige eeuw werd dat al de ‘postindustriële samenleving’ genoemd. Tegenwoordig heet het ‘consuminderen’.

Onze economie is echter nog verslaafd aan geld uitgeven en schulden. We hebben de afgelopen jaren teveel op krediet geleefd. En nu komt de tijd van afbetalen. We laten onze kinderen toch ook liever een erfenis na dan een schuldenberg? Het medicijn ‘sparen en schuld aflossen’ is voor de economie bitter op de korte termijn, maar op de langere termijn heel heilzaam. Dat is het positieve perspectief dat vertrouwen moet wekken naar de toekomst toe.
Geld lenen kost geld. Sparen levert geld op. Als schulden worden afgelost en er wordt gespaard, dan wordt na verloop van tijd de bestedingsruimte groter. Sparen betekent dat er veel geld beschikbaar komt, tegen lage rentes, voor nieuwe innovatieve initiatieven. Want onze samenleving kan nog steeds verbeterd worden.

Veel van het financiële handelen van burgers is voorspelbaar. We moeten ons niet zo zeer laten leiden door economen die (menen te) weten wat goed is voor de economie. Maar ik denk wel vooral voor de economie op korte termijn. Is het beter om (ook) te rade te gaan bij sociologen? Zij herkennen menselijk handelen. Sociologen kunnen wellicht beter voorspellen hoe burgers reageren op onheil en voor meer zekerheden zullen kiezen.