Na de oorlog in Oekraïne echt gaan werken aan duurzame vrede.
De oorlog in Oekraïne heeft het toch al haperende proces van ‘vrede op aarde’ volledig laten stagneren. Vladimir Vladimirovitsj Poetin heeft dat op zijn geweten. Er moet ook weer een einde komen aan deze oorlog, tenminste als de verantwoordelijke mensen het hoofd koel houden en deze regionale oorlog niet laten escaleren tot een nucleaire wereldoorlog die een einde maakt aan grote delen van de nu aanwezige ‘westerse’ samenlevingen. Het lijkt er op dit moment op dat de nucleaire dreiging weer wat is weggeëbd, mede omdat Poetin vindt dat Rusland momenteel niet in zijn voortbestaan wordt bedreigd. Een volgend cruciaal moment is dat Poetin vindt dat zijn regime in zijn voortbestaan wordt bedreigd.
In het navolgende betoog ga ik ervan uit dat het regime van Poetin na de oorlog in Oekraïne zodanig is verzwakt door interne onenigheid en sancties dat grote groepen van het Russische volk in sociaal verzet zullen gaan waardoor Poetin tot aftreden gedwongen wordt. Hij zal zich vervolgens voor een rechter moeten verantwoorden voor zijn daden. En Rusland leert van de fouten die het Poetinregime heeft gemaakt zodat er een meer open, opbouwende democratie ontstaat.
Het eerste startpunt voor ‘echte vrede’ was het einde van de Koude Oorlog. In 1989 gaf de laatste president van de Sovjet-Unie, Michail Gorbatsjov met zijn politiek van Perestrojka en Glasnost een belangrijke impuls aan de wereldvrede. De val van de Berlijnse muur en de hereniging van Duitsland, het einde van het Warschaupact en de Sovjet-Unie voedden de ontspanning. West-Europa heeft, mede vanuit een proces gericht op duurzame vrede, sindsdien zijn defensie-inspanningen (relatief) wat verminderd. Een mooi voorbeeld van dit vredesproces is de samenwerking op het gebied van de ruimtevaart met het internationale ruimtestation ISS.
Dit proces van wereldvrede is door de eenzijdig denker in machtsblokken Poetin bruut verstoord. Niet alleen nu met zijn wrede aanval op Oekraïne, maar ook eerder al in Tsjetsjenië en Syrië, en in 2014 met de inname van de Krim en de oorlog in de Donbas. Voor Poetin is het vijanddenken van de Koude Oorlog nooit geëindigd. Een van de redenen daarvoor is de opdringerige Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, waardoor Rusland meer ingesloten raakte en Poetin zich bedreigd voelt. Dat heeft Rusland ook al keer op keer kenbaar gemaakt, maar zijn waarschuwingen hebben tot voor kort geen indruk gemaakt.
Geconstateerd kan worden dat ook de NAVO zich niet echt sterk maakte voor een duurzame vrede, gericht op wederzijds vertrouwen en ontwapening. Beide machtsblokken hebben de laatste jaren te weinig werk gemaakt van de afbouw van kernwapens. Zo beëindigde de voormalige president van de Verenigde Staten van Amerika, Donald Trump, op 2-2-2019 het Intermediate-Range Nuclear Forces-verdrag (INF) dat wederzijds de productie van nucleaire middellangeafstandsraketten verbood. De Verenigde Staten en Rusland beschikken momenteel samen over 11.000 kernwapens[1]. En zij blijven bezig met het moderniseren van dat immense arsenaal. Een deel van deze kernwapens is in West-Europa opgesteld en gericht op Rusland. De aanwezigheid van kernwapens in onze omgeving is een publiek geheim dat niet officieel ter discussie mag worden gesteld.
In 2020 werd 56 % van alle militaire uitgaven in de wereld gedaan door de gezamenlijke NAVO-landen[2]; China 13 % en Rusland 3 %. Mede onder druk van Trump is de laatste jaren het streven gericht op een herstel van de eerder afgesproken 2 % te besteden aan defensie en op het renoveren van een ‘deplorabele’ krijgsmacht (mede ontstaan door bezuinigingen maar ook door te kiezen voor investeren in peperdure F35-vliegtuigen). Al die wapens hebben echter de oorlog in Oekraïne niet weten te voorkomen.
De regering van bondskanselier Olaf Scholz heeft op zondag 27 februari jl. in de Duitse Bondsdag bekend gemaakt € 100 miljard beschikbaar te stellen voor versterking van het eigen leger. Ook andere NAVO-landen, waaronder Nederland, vergroten de budgetten voor militaire uitgaven met miljarden euro’s. Dit is verklaarbaar vanuit de inval van Rusland in Oekraïne, maar het is wel een bijdrage aan de voortzetting van de gewapende vrede. Het altijd al invloedrijke militair-industrieel complex zal er nog meer van profiteren. Echter, nog meer wapens zullen de duurzame vrede zeker niet dichterbij brengen.
Als het langs diplomatieke weg komt tot een wapenstilstand in Oekraïne, dan zal er een proces van wederopbouw moeten gaan plaatsvinden. De enorme materiële schade zal moeten worden hersteld. Ook moet het vele menselijk leed gedeeltelijk worden verzacht met nabestaanden- en invaliditeitspensioenen. Tevens moeten de relaties tussen de nu oorlogvoerende landen worden hersteld. De nieuwe Russische overheid zal zich moeten verontschuldigen voor de fouten van Poetin, en zijn goede wil moeten tonen door onder andere met herstelbetalingen moeten meehelpen aan de wederopbouw van de Oekraïne.
Het is noodzakelijk dat het ‘westen’ niet alleen Oekraïne maar ook Rusland gaat helpen. Door de handel weer op te starten en wellicht te intensiveren, kan Rusland niet alleen een deel van de herstelbetalingen aan Oekraïne voldoen, maar ook zijn eigen economie versterken. Daarbij staat Rusland niet alleen voor een grote energietransitie; er moet ook dringend ingegrepen worden in het terugtrekken van de permafrost in de Toendragebieden, waar ontzaglijke hoeveelheden methaan dreigen vrij te komen die de klimaatverandering wereldwijd zal versterken en versnellen. Een nieuwe ‘Marchalhulp’ die indertijd ook deels werd beargumenteerd vanuit het feit dat Duitsland na de Eerste Wereldoorlog te veel was klemgezet, wat mee als oorzaak wordt gezien van de Tweede Wereldoorlog.
We moeten weer wederzijdse ‘vrienden’ met Rusland worden. Dit keer zelfs vrienden die elkaar kunnen vertrouwen. Dat moet dan ook duurzame vrede gaan waarborgen.
Voor duurzame vrede is er de ‘Derde Weg’. Een denkrichting die in de strijd tegen de plaatsing in Europa van nieuwe kernraketten voor de middellange afstand (Neutronenbom, Pershing 2 en nucleair kruisrakketten aan NAVO-zijde en SS20-raketten in Oost-Europa) in de 80’er jaren van de vorige eeuw sterk aan populariteit won, maar tegenwoordig weinig gehoor vindt.
Na de oorlog in Oekraïne is mijns inziens duurzame vrede alleen te bereiken via deze Derde Weg: stop het vijanddenken en het denken in machtsblokken, biedt het nieuwe Rusland het NAVO-lidmaatschap aan en maak serieus werk van de afbouw van kernwapens en demilitarisering. Laat een ‘echte Verenigde Naties’ zijn werk doen, samen met een goed functionerende Veiligheidsraad, zonder vetorechten. Ook elders in de wereld (bijvoorbeeld in Syrië, Jemen, Midden-Oosten en wellicht ook met China dat op expansie is gericht), kunnen de verstoorde verhoudingen zo verbeteren. Het zal niet alle problemen op onze planeet oplossen, maar een enorme hoeveelheid menskracht en middelen kan op positieve wijze worden ingezet om klimaatproblemen, armoede en ongelijkheid te verkleinen om zo het welzijn hier op aarde te verbeteren. Uit dat perspectief kunnen we nu hoop putten.
Harrie Winteraeken
Voorzitter Vredesplatform Heerlen.
[1] Bron: Ludo de Brabander 2022 Vredesactivist over Oekraïne. In Vredesburo Nieuwsbrief nr. 93, Eindhoven maart 2022.
[2] Bron: Campagne tegen de Wapenhandel in artikel Vredesverklaring. In Vredesburo Nieuwsbrief nr. 93, Eindhoven maart 2022.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten