‘Vrede verbindt’: impressie van het
gesprek van de 32ste Café Mondiaal
Het gespreksthema van de 32ste
aflevering van Café Mondiaal was ‘Vrede verbindt’. ‘Vrede verbindt’ is het
thema van de Vredesweek 2016 (17 – 25 september). Hoe moeten we ‘vrede’ in deze
tijd uitleggen en inhoud geven? Is vrede alleen geen oorlog of geweld?
We zoeken naar ‘bespreekbare oplossingen’
voor het beheersen en beslechten van conflicten (in het klein en in het groot),
naar ‘gemeenschappelijk denken’ en relativeren.
Hieronder staat de inleiding van
Harrie Winteraeken, aangevuld met opmerkingen gemaakt tijdens het gesprek.
Het omgekeerde van ‘Vrede verbindt’
gaat ook wel eens op. Vijandschap verbindt: de vijanden van mijn vijanden zijn
mijn vrienden. Er is veel verdeeldheid in onze samenleving.
Er zijn veel conflicten en oorlogen in
de wereld. Tegenhangers van vrede zijn haat, woede, onvrede, discriminatie,
mishandeling, enz. Die worden vooral uitgeoefend op mensen die op een bepaalde
mate van afstand staan. De tegenstander hou je op afstand. Ik – jij, mijn groep
– die anderen, die vreemden. Er wordt een verschil gecreëerd, een onderscheid
gemaakt, afstand, tegenstellingen enz. En dit alles, de verharding van de
samenleving is een heilloze weg.
Vrede verbindt, verkleint afstand. Zo
gauw mensen / groepen elkaar beter kennen, intensief contacten onderhouden,
handel drijven, na tot elkaar staan, dan hebben zware conflicten minder kans.
Vrede is een randvoorwaarde voor
ontmoeting, voor diepere contacten. Drie voorbeelden: ten eerste de Olympische
Spelen waar landen en sporters bij elkaar komen. Op dit strijdtoneel heerst
geen geweld. Vredelievende landen ontmoeten elkaar. Maar ook in de miljoenen
huiskamers wordt de sport gewaardeerd.
In Brunssum hadden we verleden maand
de Parade. Vertegenwoordigers uit veel landen kwamen hier dansen. Mijns inziens
ook een voorbeeld van vrede die verbindt.
En enkele felle tegenstanders van de
komst van het asielzoekerscentrum in Brunssum zijn met hun burgemeester Luc
Winants naar vluchtelingenkampen in Libanon geweest. Wat ze daar gezien hebben,
heeft hun mening volledig veranderd.
‘Vrede verbindt’ lijkt een dooddoener,
maar kunnen we deze verbindende vrede daadwerkelijk meer in de praktijk
brengen? Veraf en dichtbij?
Waar oorlog is, lijkt streven naar
vrede vanaf veraf voor ons burgers onbegonnen werk. Persoonlijke contacten zijn
moeilijk te leggen. Het Vredesplatform Heerlen heeft dat via Facebook in Syrië geprobeerd,
maar er zijn onoverkomelijke taalproblemen. We kunnen ook niet zelf tussen de vechtende
partijen in gaan staan. Maar kunnen we wel onze stem laten horen, afkeurend richting
oorlogvoerenden en bemoedigend naar vredesstichters.
Ik verwijs naar de (klassieke)
vredesbeweging met haar activiteiten. Waarbij men ook invloed uitoefent op (conflict)partijen
dichterbij. Ik denk aan oorlogen en conflicten waar Nederland zelf bij
betrokken was/is en waar we onze ministers benaderden met brieven, petities e.d.
De tijd van de grote vredesdemonstraties ligt al ver achter ons, maar activisme
en demonstraties zijn nog steeds invloedrijk, vooral omdat de doelen en verbindingen
vaak wereldwijd zijn. Dat geldt ook voor actie voeren via AVAAZ of als
consumenten producten boycotten.
Met vredesstichters in
conflictgebieden kan ook verbinding worden gezocht. PAX doet dat in Syrië waar men
probeert scholen op te zetten waar kinderen ongeacht hun achtergrond samen les
krijgen; lessen in vrede die een alternatief bieden voor lessen in haat en
geweld. Zo wordt geleerd dat verbinding vrede brengt.
We kijken ook dichtbij, naar onze
samenleving. We denken niet veel na over onze eigen vrede. Vrede lijkt
vanzelfsprekend. Streven naar vrede dichtbij lijkt overbodig? Maar streven naar
meer vrede is ook voor onze eigen samenleving van belang. Ook hier wordt het
steeds moeilijker om open te staan voor elkaars standpunten en verschillen te
respecteren. Afstanden tussen mensen en groepen zijn te groot. Een verbindende
vrede verkleint deze afstanden?
Enkele voorbeelden van grote
verschillen en verdeeldheid in onze samenleving. Er zijn meer dan 200.000 miljonairs
in Nederland en in Heerlen leeft 14 % van de bevolking in armoede en kunnen
voedsel-, kleding- en meubelbank lang niet in alle behoeften voorzien.
In grote verschillen ligt ook een
reden voor onvrede. Mensen die zelf weinig hebben, kunnen hierin een argument vinden
om minder solidair te zijn ten opzichte van vluchtelingen die ‘gemakkelijk’
uitkering, huisvesting en een baan aangeboden krijgen? Maar het tegenovergestelde gaat ook op. Arme
mensen kennen hun eigen moeilijkheden en weten dus ook hoe moeilijk de positie
van anderen zoals vluchtelingen kan zijn. Uit onderling begrip komt
solidariteit voort.
Er is politieke verdeeldheid die zich
niet alleen uit in het debat, maar ook in intolerantie, haat en racisme. Het
lijkt erop dat afgunst en angst overheersen. De ‘schuld’ van de problemen wordt
bij anderen gezocht. De vreemdelingenhaat is het grootst op plekken waar in
verhouding weinig zichtbare vreemdelingen wonen? In Heerlen stemt regelmatig
(Europees Parlement, Tweede Kamer, Provinciale Staten), meer dan 20 % op de PVV.
Kerkrade en Brunssum nog fors meer en bij de Europese verkiezingen van 2014 zelfs
meer dan 30 %.
De samenleving verhardt. Steeds vaker gunt
men anderen niets meer. Negatieve zaken worden uitvergroot. Met vooroordelen en
zonder onderbouwing wordt maar wat geroepen. Meningsverschillen escaleren. Via
sociale media wordt gedreigd en beledigd. Blijkbaar omdat men het van elkaar
verwacht, worden haatberichten steeds grover. Het lijkt wel of men in krachttermen tegen elkaar opbiedt. De sfeer
wordt verziekt.
Acties roepen reacties op. Haat heeft
een ijzersterk geheugen. Een recent voorbeeld is het boerkiniverbod in
Frankrijk. De impact van de terreuraanslagen reikt veel verder dan de aanslagen
zelf. De bevolking is mentaal aangeslagen. Reacties als het boerkiniverbod
vergroten de tegenstellingen en de afstanden in de samenleving.
Ook het importeren van Turkse
conflicten en in het bijzonder de hetze tegen de (vermeende) aanhangers van
Fethullah Gülen tot in Nederlandse basisscholen, zijn hier voorbeelden van.
Op de onvrede dient op twee manieren te
worden gereageerd. Ten eerste: de negatieve spiraal doorbreken, onze
samenleving moet vriendelijker worden, meer solidair. De slechte sfeer
omgebogen. De toon moet meer gematigd worden. Niet meer klakkeloos aannemen wat
de wereld in wordt geslingerd, maar weerwoord bieden. En als het momentum, de
sfeer ten goede keert, worden scheldpartijen en haatberichten minder, ook omdat
de opinie zich tegen hen keert?
En bijna alle conflicten hebben een aanleiding
of oorzaak. Een misstand, soms uitvergroot, moet ook aan de bron worden
aangepakt. Want vaak zijn de redenen waarom men ageert best begrijpelijk. Dat
betekent inhoudelijk luisteren naar de klachten, de protesten. Je inleven in de
anderen, ook als deze boos, haatdragend of intolerant zijn. Zo moeten deze
mensen ook het gevoel krijgen dat er wél naar hun wordt geluisterd en dat er
wat mee wordt gedaan. De voedingsbodem van het negativisme moet worden
weggehaald. Zo ontneemt men ook de populistische leiders de wind uit de zeilen.
Tegenstellingen moeten worden overbrugd. Samenwerken in plaats van
concurrentie. Een humanitaire verdeelsleutel toepassen.
Dat zou ook moeten gelden voor de
politiek en maatschappelijke bewegingen. Hierin zou ‘links’ meer leidend moeten
zijn. De goedwillende politiek moet vooral geloofwaardig blijven, trouw aan
zijn uitgangspunten en zich in ieder geval niet moeten laten leiden door de
angst voor de kiezer.
Het vredeswerk wil deze
maatschappelijke ‘thema’s’ niet ‘kapen’, maar er wel vanuit uitgangspunten van
vredesdenken haar steentje aan bijdragen: vrede verbindt. Zo wil vrede niet
zeggen dat er nooit ruzie is, maar wel dat je dat je verschillen van mening
netjes oplost. En analoog aan een slogan uit de jaren ’80: ‘geweld eindigt waar
liefde, vrede en samenwerking beginnen’.
Waar te beginnen met meer vrede? Vrede
stichten is ook de oorzaken van oorlog en geweld, de onvrede wegnemen. Niets
doen helpt niet. Terugkijken is nodig om oorzaken te herkennen. Vicieuze cirkels
moeten worden doorbroken. Vergeven. De
dialoog zoeken, de hand reiken. De afstand verkleinen. Verbinden. In ieder
geval zelf het goede voorbeeld geven. Het aantal mensen dat actief is in de
Heerlense vredesbeweging is gering. En dus zijn hun invloed en reikwijdte
klein. Het vredesdenken en –doen moeten daarom gemeengoed worden. En naar mate
meer mensen meedoen, verbetert de sfeer en zullen ook negatieve spiralen van
haat worden doorbroken.
Harrie Winteraeken
Met de inspiratie van 10 andere
deelnemers van Café Mondiaal op 1 september 2016 met het gespreksthema ‘Vrede
verbindt’.
Een
mens met een zacht karakter maakt anderen en zichzelf gelukkig. (Arabisch spreekwoord)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten