Gard Simons trekt verkeerde conclusies milieuproblemen

Grote milieuproblemen verdienen blijvend de aandacht.

Het is altijd moeilijk om te reageren op een columnist, maar wellicht mag ik de bijdrage van Gard Simons in het Limburgs Dagblad en Dagblad De Limburger van zaterdag 20 juni jl. met titel “Groencomplot ontmaskerd” beschouwen als een opiniestuk dat ten hoogste een beetje provocerend bedoeld is.
Gard Simons biedt een beeld van de milieubeweging en de milieuproblemen dat zeer ongenuanceerd is. Hij bedient zich van een aantal populaire technieken die een discussie bijzonder bemoeilijken. Een daarvan is zaken extremer voor te stellen dan ze zijn en als het ware tweedracht te zaaien. Simons dekt zich bij voorbaat in tegen kritiek door de gehele milieubeweging op één hoop te gooien en te stigmatiseren: “Ze profileren zich als Redders van de Planeet en iedereen die beargumenteerde vraagtekens zet bij die goddelijke status wordt uitgemaakt voor vies en voos”. Maar zijn bijdrage is vooral te karakteriseren als ‘de pot verwijt de ketel dat ie zwart ziet’. Daarenboven generaliseert hij te veel op basis van stellingen die betrekking hebben op ‘sommige Groenen’, ‘soms worden’, ‘verschillende’. Zijn standpunten hebben daarmee geen betrekking op het overgrote deel, noch zijn anderszins toegelicht, onderbouwd of gekwantificeerd. Gard maakt zich spreekbuis van ‘het publiek’ of ‘de meeste mensen’ en enig populisme kan ‘m daarbij niet ontzegd worden.

De algemene vraag is echter wat Gard Simons wilde bereiken met zijn schrijfsel. Had hij als een soort zelfbevrediging de behoefte om de degenen die zich zorgen maken over milieu en klimaatverandering eens lekker door het slijk te halen? Wil hij de milieuproblemen liever ontkennen? Heeft hij andere oplossingen? Of moeten we zijn verhaal niet zo serieus nemen en toch volop milieuproblemen proberen te bestrijden?

Naar de inhoud: kenmerkend bij veel grote en langdurige problemen (en dus ook bij milieuproblemen) is dat er bij veel mensen een ontkenningsfase en een weerstandsfase ontstaan. Gard Simons noemt het ‘milieumoeheid’. Dat dit voorkomt is niets nieuws, vooral als aan mensen gevraagd wordt hun gedrag te veranderen. Daarbij is het (collectieve) geheugen vaak kort en selectief, zeker als men er zelf niet dagelijks mee wordt geconfronteerd.
Echter, is ontkenning voldoende oplossing voor het probleem? Bij de voorbeelden die hij aanhaalt, is in ieder geval nog veel te verbeteren. “Lucht- en waterkwaliteit zijn niet meer zo goed geweest sinds het begin van de industriële revolutie”. De waterkwaliteit in onze beken en rivieren is zeker verbeterd, zeker als je als referentie het waswater van de mijnen neemt, of het met bestrijdingsmiddelen en fosfaten bezoedelde water van de 70er jaren van de vorige eeuw. Maar kwalitatief goed water is anders. Ik zou het nu niet drinken. Ook tegenwoordig komen er vaak chemische stoffen en bijvoorbeeld nitraat in voor in concentraties die er niet in thuishoren. Wat ecologisch gezond water is, hebben we vastgelegd in normen. En geloof me, bij het vaststellen van die normen zijn het niet de vervuilers geweest die hier voorop hebben gelopen.
Voor lucht geldt hetzelfde. In drukke straten kan je als fietser of voetganger tijdens de spits maar beter wegblijven. Het is ongezonde lucht, die niet voldoet aan de daaraan gestelde normen. Natuurlijk is de uitstoot van veel vervuilende stoffen verminderd door betere technieken, en ligt hier een deel van de oplossing. Maar dat “de eigen negatieve gevolgen allengs zijn geneutraliseerd” is niet waar. Denk aan roetfilters, die niet leiden tot een nul – emissie. Denk aan zuinigere auto’s en woningverwarming op gas: er blijft uitstoot. Alleen vertrouwen op verder te verbeteren technieken is niet voldoende. Daarvoor is ook gedragsverandering nodig. En niet alleen luchtvervuiling, maar ook de eindigheid van fossiele brandstoffen en de klimaatverandering zullen dwingen tot een gedragsverandering.

Het is gemakkelijker milieuproblemen aan te pakken in tijden van economische voorspoed. Als er meer middelen beschikbaar zijn, dan verzacht dat de pijn van de maatregel. Maar het is voor je verantwoordelijkheid weglopen als je stelt dat de oplossing van milieumaatregelen afhankelijk is van economische voorspoed. De huidige crisis is mee ontstaan omdat veel mensen niet meer een milieuvervuilende en dure benzine slurpende auto wilden kopen. Milieuproblemen die eerst door gebrek aan technologie zijn ontstaan, worden later door technologische verbeteringen weer verminderd.
Maar Gard Simons heeft ongelijk dat de groeiende en bloeiende economie daar de drijfveer achter is. Degenen die economisch baat hebben bij zo goedkoop mogelijk produceren zullen altijd trachten om niet rendabele kosten af te wentelen op de maatschappij. De drijfveer komt van elders. Bijvoorbeeld van bezorgde burgers die zich hebben verenigd in een milieubeweging en van overheden die het maatschappelijk belang en de gezondheid van burgers ook belangrijk vinden. Als die drijfveer er niet is, gebeurt er zeker te weinig. Als Gard Simons gelijk zou hebben, dan zouden opkomende economieën zoals China, India, Zuid-Amerika enz. allemaal leren van onze fouten en de beste beschikbare milieutechnologieën gebruiken. De praktijk is jammer genoeg anders.

Over het ontkennen van de klimaatverandering heeft Gard Simons al vaker geschreven. Dit is vooral een kwestie van wel of niet aannemelijk vinden. Natuurlijk is voorspellen van de toekomst moeilijk. En natuurlijk kan een geoloog oprecht stellen dat er waarschijnlijk weer een ijstijd zal komen, misschien wel binnen 5.000 jaar. Maar mij hebben de honderden knappe koppen van het IPCC met hun beste weten, kunnen en berekenen, aannemelijk gemaakt dat de komende 50 jaar de temperaturen op onze aarde fors zullen stijgen door het door menselijk handelen versterkte broeikaseffect. Het kan goed zijn dat “verschillende op computerberekeningen gebaseerde stellingen” uit de wereldwijde studies niet waar zijn gebleken, maar daarmee valt niet het gehele wetenschappelijke bouwwerk om. Het is me te gemakkelijk te stellen dat hun onderlinge overeenstemming het gevolg is van het kritiekloos naar één gewenst doel toe napraten. Deze gemiddelde temperatuursstijging wordt inmiddels bevestigd door de actuele klimaat- en weersveranderingen. Deze klimaatverandering zal op veel plaatsen op aarde desastreuze gevolgen krijgen, vooral in ontwikkelingslanden. Ook dat kan nog een poos worden ontkend, maar alsjeblief Gard, zeik de mensen niet zo af die zich hierover bezorgd maken.
Het is altijd goed dat er mensen en wetenschappers zijn die de ontwikkelingen kritisch volgen en er hun kantekeningen bij plaatsen. Maar naar mijn mening is het wantrouwen van Gard Simons te groot en zoekt hij complottheorieën waar deze niet zijn.

Harrie Winteraeken
‘groen politicus’