Veel
boeren zullen moeten veranderen.
De boze boeren protesteren met hun
tractoren. En soms met een ‘positieve’ actie om hun imago weer een beetje op te
krikken. Dat laatste is hard nodig omdat het draagvlak voor de protesterende
boeren terecht aan het afnemen is. Ze plaatsen zich in toenemende mate buiten
de maatschappij door de nuance en redelijkheid uit het oog te verliezen. Zo
zouden ze zich beter moeten verenigen om door onderhandeling afspraken te maken
met de supermarkten over betere prijzen, in plaats van de supermarkten tegen
zich in het harnas te jagen.
De protesterende boeren zijn veel
te veel alleen op zichzelf gefocust en toch merken ze de balk in hun eigen ogen
niet op. Vaak ontkennen ze de problemen die de agrarische sector veroorzaakt,
terwijl die groot zijn en zich echt niet beperken tot de veeteelt en de
stikstofdepositie in natuurgebieden. Een paar voorbeelden:
·
Volgens
het RIVM komt ± 46 % van de stikstofuitstoot uit de landbouw, vooral door de
uitstoot van ammoniak NHx. Van de landbouw mag tenminste een zo
grote reductie worden verwacht, dat deze evenredig aan hun deel van de
vervuiling.
·
De
fabrieken die kunstmest maken, behoren tot de grootste gebruikers van fossiele
energie en daarmee tot de grootste producenten van CO2.
·
De
intensieve veehouderij importeert grote hoeveelheden veevoer, waaronder
sojameel uit Brazilië en Argentinië waarbij de verbinding met het kappen van
het tropisch regenwoud aldaar snel is gelegd.
·
Het
dierenwelzijn binnen de intensieve veehouderij laat nog veel te wensen over.
Staldieren kunnen zich niet of te beperkt natuurlijk gedragen. Niet alleen
koeien in de wei maar ook varkens kippen, konijnen e.d. En stalbranden met
(tien)duizenden kansloze kippen en varkens als slachtoffer, komen veel te vaak
voor.
·
Het
Planbureau voor de Leefomgeving gaf in 2014 al aan dat in Nederland de
biodiversiteit, afgemeten aan kwaliteit en kwantiteit van natuur, afgenomen tot
circa 15 procent van de oorspronkelijke situatie. De belangrijkste oorzaken van
achteruitgang zijn landgebruiksverandering (landbouw en verstedelijking),
milieudruk en versnippering van ecosystemen. De monoculturen en
bestrijdingsmiddelen dragen fors bij aan de afname van de biodiversiteit, waar
de bijen het meest aansprekende voorbeeld zijn.
·
De
druk van de landbouw op zijn omgeving is te groot. De bodem wordt te intensief
gebruikt en raakt daardoor uitgemergeld. De vervuiling van (grond)water en
lucht, onder andere door de vermesting (deels ook door mestfraude) is te groot
en daarmee ook risico’s voor de volksgezondheid.
Een landbouw die zo nadelig is voor
zijn omgeving, kunnen we ons als samenleving niet permitteren, ook al zorgt de
landbouw voor banen en brengt de, onder andere via de export, geld op. Maar bij
deze winst zijn veel problemen en de bijbehorende kosten op de maatschappij
afgewenteld.
Het is dus ongepast dat de boze
landbouwers vooral naar anderen wijzen. Daarbij is het kenmerkend voor veel
boeren dat ze nogal stijfkoppig vinden dat zoals ze handelen de enige manier is
hoe het kan en dat ze ook al genoeg doen. Maar de meeste boeren zullen moeten
beseffen dat ze meer moeten veranderen. Veranderprocessen zijn moeilijk en
kosten ook veel tijd maar een goedwillende overheid zal hun daarbij willen
helpen met regelingen die de pijn verzachten. Er zijn al honderden miljoenen
euro’s toegezegd. Bedenk daarbij dat de agrarische sector bij mijn weten de
enige economische sector is die voor veel geledingen structureel inkomenssteun
ontvangt van de Europese Unie. Dat maatschappelijke geld is niet gratis, en dus
zouden de betreffende boeren die zich graag profileren als ondernemers, zich
ook mogen realiseren dat zij daarmee niet alleen een uitzonderlijk privilege genieten,
maar dat deze bedrijfssteun ook verantwoordelijkheid en verplichtingen naar de
samenleving toe met zich meebrengt.
Veranderingen zijn noodzakelijk om
meer evenwicht te brengen tussen het boerenbedrijf en zijn omgeving, dichtbij
en verder af. Met een moderne term wordt dat kringlooplandbouw genoemd. De
kringloop van inbreng en productie moet meer gesloten worden. Hoewel nog niet
goed bekend is wat dat precies gaat betekenen voor de landbouw, zal er dus
zeker veel moeten gebeuren aan de zes hierboven genoemde problemen. Het is dan
ook van het grootste belang dat minister Carola Schouten standvastig vasthoudt
aan haar ‘landbouwvisie’.
Ik denk dat de protesterende boeren
nu nog niet willen veranderen. Wat hun pleidooi ernstig verzwakt, is dat er ook
veel goedwillende boeren zijn. Boeren die beseffen dat op de traditionele
manier boeren niet langer kan. Boeren die experimenteren op zoek naar betere
productieomstandigheden. Vooral biologische boeren laten zien dat er wel een
goed verdienmodel mogelijk is met mens- en milieuvriendelijk produceren, met
kringlooplandbouw dus. En die misschien ook nog wel met meer plezier en trots
boeren omdat ze zien dat het hun lukt om maatschappelijk verantwoord te
ondernemen.
