Heerlens winkelcentrum De Plu wordt opgeknapt, maar zorgt voor nieuwe leegstand.

Winkelcentrum De Plu wordt opgeknapt, maar zorgt voor nieuwe leegstand.

Onze regionale dagbladen Dagblad De Limburger en Limburgs Dagblad berichten op vrijdag 9 augustus jl. dat het College van Burgemeester en Wethouders van Heerlen het ontwerpbestemmingsplan Schinkelkwadrant-Zuid heeft vastgesteld. In dit plangebied ligt het al jaren grotendeels leegstaande en op te knappen winkelcentrum De Plu, waarin 18.350 m² winkelvloeroppervlak is voorzien. Voor zo’n 6.000 m² zal hier de Primark gebruik van gaan maken. Dat is natuurlijk de publiekstrekker die zo’n winkelcentrum nodig heeft om succesvol te zijn. En ook de kern van het winkelcentrum van Heerlen zal hiermee waarschijnlijk meer bezoekers trekken.

Maar dat deze en andere ontwikkelingen in het winkelcentrum van Heerlen hun negatieve keerzijde krijgen, is onvermijdelijk. Voor leegstand wordt al sinds het begin van deze eeuw gewaarschuwd, bijvoorbeeld in beleidsnota’s van Parkstad Limburg over de detailhandel. Dit schijnt echter niet tot aangepast handelen te leiden.
In het winkelcentrum van Kerkrade kunnen ze al hierover meepraten. Dat is een permanent zorgenkindje, onder andere veroorzaakt door de grote winkels bij het Rodastadion.
Alleen al in 2009-2011 is de leegstand landelijk met meer dan 25 % gestegen. Vooral in Heerlen en omliggende gemeenten is de leegstand al schrikbarend hoog en sterk toenemend. Zo voert Heerlen, voor Sittard-Geleen, Venlo en Maastricht de landelijke lijst aan met afnemende vraag aan winkelruimte in binnensteden. Volgens cijfers van 2011 staat Heerlen (na Roermond en Kerkrade) landelijk op de derde plaats met 416 m² leegstaande winkels per 1000 inwoners. Dat is meer dan 35.000 m². Elke m² nieuwbouw zal dan ook leiden tot een m² leegstand. Het maatschappelijke rendement zal minimaal zijn.

De al slecht lopende kleding- en schoenenbranche krijgt er met Primark een geduchte concurrent bij. En De Plu is niet de enige bedreiging. Het kwakkelende ’t Loon wordt herbouwd. Met Maankwartier krijgt het Heerlense winkelcentrum 14.000 m² winkeloppervlak erbij.
Hoewel het winkelaanbod bij de supermarkten in Parkstad Limburg al veel te groot is, komen in het Maankwartier en bij het Rodastadion megasupermarkten. Die zullen niet alleen de markt in Parkstad Limburg wat betreft het reguliere aanbod verstoren. Ze gaan ook branchevreemde producten verkopen, bij voorbeeld elektronica, waardoor weer andere sectoren onder druk komen te staan.

Veel leegstand drukt ook de huurprijzen. Nu is dit een zeer ondoorzichtige markt, waar goed gelegen panden veel geld opleveren. Het zijn net als bijvoorbeeld kantoren, ook vaak beleggingsobjecten, onder andere van pensioenfondsen. Een lager rendement levert dus indirect nadeel op voor pensioengerechtigde burgers. Vaak zijn beleggingsfondsen in het bezit van veel panden. Ze kunnen leegstand en geen inkomsten bij enkele panden wel opvangen. Daarom geven ze liever de voorkeur aan leegstand dan met verlaagde huren te werken, omdat dit de huurprijzen van wel verhuurde panden onder druk zet. Maar hier zijn ook grenzen. Als een pand van een zelfstandig ondernemer in een aanloopstraat niet meer verkoopbaar is, terwijl dit zijn oudedagsvoorziening is, dan kon die wel eens ‘voor niks’ gewerkt hebben. En als Weller, als mede-eigenaar van het te bouwen Maankwartier, het te weinig verhuurd krijgt, dan hebben we weer een woningstichting met grote financiële zorgen erbij. Het risico wordt dan met hogere huren afgewenteld op de woninghuurders van Weller?

Natuurlijk zorgt de economische recessie voor teruglopende bestedingen. Maar de belangrijkste oorzaken van het teruglopende winkelbezoek zijn structureel. Parkstad Limburg is een krimpregio en minder mensen betekent minder kopen. Daarnaast vergrijst onze streek fors. Oudere mensen kopen gemiddeld minder bij de detailhandel, omdat ze minder behoeften hebben. En de toenemende aankopen via internet zorgen zeker ook voor een grote afname van het kopen in winkels.

Nieuwe ontwikkelingen zoals De Plu en Maankwartier hebben nog een redelijke kans om (tijdelijk) succesvol te worden. De leegstand groeit vooral in de aanloopstraten, de buurt- en wijkcentra plus de omliggende kernen. Daar krijgt de minder mobiele burger nog echt last van. En de leegstand zorgt voor nog veel meer gepimpte etalages die de verloedering moeten camoufleren. Met een verwijzing naar Kerkrade ligt er de komende jaren voor het nu nog juichende gemeentebestuur nog een zware herstructureringsopgave. Die gaat ons maatschappelijk veel geld kosten. We komen echt van de regen in de drup. Of weten we het tij nog te keren?


Bronnen:
Priemus, H. 2013 Bouwen voor de leegstand van winkels. In Stedenbouw en Ruimtelijke Ontwikkeling 2013 nr. 1, blz. 46-48.
Roots Beleidsadvies 2012 Winkelleegstand in 2020. Hoe internetgebruik en bevolkingsontwikkeling onze binnensteden beïnvloeden.

Wellicht aardig in dit verband is de spannende roman Mano Dura van onze oud-burgemeester Toine Gresel, die gaat over de vastgoedontwikkelingen in Maastricht, maar waar hij duidelijk heeft geput uit zijn in Heerlen opgedane kennis en ervaringen.